Nhà tù Hỏa Lò

01/01/2022

Nhà tù Hỏa Lò nằm trên đường Trần Hưng Đạo, quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội. Nguyên đây là thôn Phụ Khánh, nơi chuyên làm các loại ấm đất, siêu đất và các loại hoả lò bằng đất đem bán khắp kinh kỳ nên có tên gọi là Hoả Lò. Chiếm đuợc Hà Nội, thục dân Pháp đã chọn nơi trung tâm này, dỡ bỏ chùa Lưu Ly, chùa Bích Thư và chùa Bích Hạ, đuổi 48 hộ dân thôn Phụ Khánh để có mặt bằng gần 13 ngàn mét vuông xây dụng một nhà tù kiên cố bậc nhất ở Đông Duơng. Công việc xây dụng đuợc bắt đầu từ năm 1896 với yêu cầu rất cao: “Tất cả kim loại được dùng phải nhập từ Pháp và có chất lượng hàng đầu. Các ổ khoá, bản lề, ke của, đinh móc và các góc của phải là những loại có chất lượng tốt nhất và được kiến trúc sư Pháp chấp nhận… Vật liệu xây dụng bằng gạch: Gạch phải được thấm nước trước khi xây đế thấm vữa… Kính tấm được sử dụng phải là kính được chuyển từ Pháp sang. Kính phải rất rõ và không có bọt”. Bao quanh nhà tù là một bức tường xây kiên cố cao 4m, dày 0,5m, có cốt thép. Mặt tường cắm đầy mảnh chai, chăng dây thép gai, có điện cao thế. Bốn góc có 4 tháp canh (nay ở phần còn lại có 2 tháp) có khả năng quan sát toàn bộ phía trong và xung quanh phía ngoài nhà tù. Phía trong tường có đường cho lính canh đi tuần. Trước đây, nhà tù có 2 khu: Khu thường phạm và khu chính trị phạm. Khu thường phạm gồm một số nhà giam không có hố xí, thùng phân đế ngay trong nhà, phân và nuớc tiểu tràn ra hôi thối nồng nặc. Hai dãy xà lim gồm 40 cái để nhốt nhũng nguời bị án tử hình (xà lim án chém). Nguời tù bị cùm cả hai chân, nằm trên nền xi mãng, không quần áo, chăn chiếu…tù chính trị ở đây là những cán bộ, đảng viên và nguời dân yêu nuớc shống Pháp. Những nguời bị kết án 5 năm trở lên bị chuyến đi nhà tù Sơn La, Hà Giang, từ 10 năm trở lên bị chuyển đi Côn Đảo, duới 5 năm và tử hình thì giam ở Hoả Lò. Nhiều nhà lãnh đạo yêu nuớc và sách mạng Việt Nam đã bị giam giữ tại đây, như. Phan Bội Châu, Lương văn Can, Nguyễn Quyền, Hồ Tùng Mậu, Nguyễn Lương Bằng và 5 đồng chí Tổng bí thư sau này: Nguyễn văn Cừ, Trường Chinh, Lê Duẩn, Nguyễn văn Linh, Đỗ Mười. Nhà tù Hoả Lò được thiết kế giam từ 300 đến 400 người, nhung số tù nhân ở đây thường xuyên quá tải, có năm (1932) chúnq đã nhốt tới 1400 Nhà tù Hoả Lò được thiết kế giam từ 300 đến 400 nguừi, nhung sô tù nhân. Trại nữ chỉ có 270m2 mà chúng nhốt tới 300 người. Thủ đô được giải phóng, Hoả Lò được dùng đế tạm giam những người vi phạm pháp luật. Từ năm 1964 đến 1973, các phi công Mỹ bị bắt khi đánh phá miền Bắc cũng được giam giữ tại đây. Trong số đó có Peterson, người sau này trở thành đại sứ Mỹ đầu tiên tại Việt Nam. Từ năm 1993, để đáp úng yêu cầu phát triển của Thủ đô (xây dụng tháp Trung tâm Hà Nội), nhà tù Hoả Lò chỉ giữ lại 1/3 diện tích với 2.432m2, gồm các hiện vật như tường bao, 2 tháp canh, phòng giam tù nhân nam, phòng giam tù nhân nữ, khu xà lim tử hình, khu ngục tối, các loại cùm, máy chém, nhũng di vật gắn liền với cuộc vượt ngục, các hoạt động cách mạng của các chiến sĩ yêu nước. Di tích Nhà tù Hỏa Lò được tôn tạo và khánh thành năm 1998. Trong khu di tích được bố trí các phòng trung bày bổ sung, mô phỏng việc giam cầm tù chính trị các thời kỳ từ năm 1931 -1954. Ở đây đã ghi danh sách các tù chính trị và hình ảnh đấu tranh kiên cường của các chiến sỹ cộng sản tại nhà tù. Trong di tích còn có hai phòng giới thiệu phi công Mỹ bị bắt trong chiến tranh phá hoại miền Bắc của đế quốc Mỹ.